Bạn biết gì về Facebook - P 1
18/2/2016BẠN BIẾT GÌ VỀ MẠNG XÃ HỘI FACEBOOK
Trần Đăng Hồng, PhD
PHẦN 1. XỬ DỤNG INTERNET VÀ FACEBOOK TRÊN THẾ GIỚI
MẠNG XÃ HỘI
Trong các mạng xã hội, người xử dụng Facebook (FB) chiếm áp đảo đa số. Vào thời điểm tháng 9/2015, thăm dò của cơ quan Pew Research Center cho biết tại Hoa Kỳ người trưởng thành (trên 18 tuổi) xử dụng các mạng xã hội như sau (1):
- 71% xử dụng Facebook
- 28% xử dụng Pinterest
- 28% xử dụng LinkedIn
- 26% xử dụng Instagram
- 23% xử dụng Twitter
FACEBOOK (facebook.com). Mạng xã hội trực tuyến FB ra đời ngày 4/2/2004 do Mark Zuckerberg thành lập, trụ sở đặt tại Menlo Park California. Mark Zuckerberg, 23 tuổi, sinh viên Tâm Lý Học ở Harvard University, vốn đam mê lập trình máy vi tính, thiết lập một số trang mạng lưu hành trong giới sinh viên cùng trường để thông báo và chia sẻ cùng nhau về chương trình học, thi cử, v.v. Được mọi người hưởng ứng, Zuckerberg cho ra đời “The Facebook” vào tháng 2/2004. Chỉ trong vòng 24 giờ, 1.200 sinh viên Harvard ghi danh gia nhập và trong vòng một tháng hơn một nửa số sinh viên đại học ghi danh. Ngay sau đó, mạng được lan truyền rộng rãi đến các đại học khác, và trở thành Facebook.com vào tháng 8/2005, rồi đến các trường trung học toàn quốc, ngay sau đó lan truyền đến các đại học Anh tháng 9/2005, rồi toàn thế giới. Vào tháng 9/2006, mạng FB không chỉ dành riêng cho giới sinh viên học sinh mà cho bất cứ ai trên thế giới khi có một địa chỉ email. Từ khi có điện thoại di động thông minh, với các app (mobile application) việc ghi danh gia nhập FB càng dễ dàng hơn, không cần địa chỉ email. Vào thời điểm tháng 11/2015, có trên 1,55 tỉ người trên thế giới có tài khoản với FB.
PINTEREST là một công ty xử dụng trang mạng (www.pinterest.com) và app, thoạt tiên để chia sẻ hình ảnh. Được thành lập bởi Ben Silbermann, Paul Sciarra và Evan Sharp vào tháng 3/2010, trụ sở ở San Francisco Bắc California. Trang mạng phát triển rất nhanh, và trở thành một “cơ sở dữ liệu ý đồ” (database of intentions), thâu thập, tích trữ và phân loại dữ kiện lấy từ internet như hình ảnh, vật dụng, tất cả mọi thứ, từ ý nghĩ cho tới vật dụng hiện hữu, tương tự như một trung tâm buôn bán, một trung tâm hướng dẫn và tư vấn. Chẳng hạn, bạn muốn làm một luận án, hay tổ chức một đám cưới, hay mở một doanh nghiệp v.v. mạng Pinterest sẽ hướng dẫn và cố vấn cho bạn thực hiện từ A tới Z. Một nghiên cứu cho biết vào thời điểm tháng 7/2013 thế giới có 70 triệu người xử dụng mạng này.
LINKEDIN là một trang mạng xã hội dành cho người chuyên nghiệp (professional), thành lập ngày 5/5/2002. Người xử dụng nối kết với người cùng nghề nghiệp hay ngành nghề liên hệ để trao đổi thông tin, kinh nghiệm, tìm việc làm, hay tìm nhân viên. LinkedIn có hơn 200 triệu hội viên tham gia toàn thế giới. Vào thời điểm tháng 1/2013, Hoa Kỳ có 74 triệu, Ấn độ 18 triệu, Anh quốc 11 triệu, Brazil 11 triệu và Canada 7 triệu hội viên hoạt động. Người sáng lập là Reid Hoffman, và trụ sở LinkedIn đặt ở Mountain View, California.
INSTAGRAM là một dịch vụ trực tuyến chia sẻ hình ảnh, video trên điện thoại di động và mạng xã hội giúp hội viên chụp hình, làm video và chia sẻ chúng. Người sáng lập là Kevin Systrom và Mike Krieger, trụ sở đặt tại San Francisco. Instagram là viết ghép hai chữ “Instant camera” và “telegram”, ra mắt tháng 10/2010 với app miễn phí trên điện thoại di động cung cấp bởi App Store của Apple, Google Play, Windows Phone store cho các loại iPhone, iPad, iPod Touch và các thiết bị Androids. Dịch vụ phát triển rất nhanh chóng, có trên 100 triệu người xử dụng vào thời điểm tháng 4/2012 và hơn 300 triệu vào tháng 12/2014.
TWITTER là mạng xã hội trực tuyến (www.twitter.com) cho phép người xử dụng gởi và đọc các lời nhắn dài tới 140 từ gọi là “tweets”. Người ghi danh có thể đọc và gởi đi các tweets, còn người không ghi danh chỉ được đọc mà thôi. Người xử dụng tiếp cận Twitter qua mạng, SMS hay các app trên điện thoại di động. Sáng lập bởi Jack Dorsey, Evan Williams, Biz Stone và Noah Glass, Twitter ra mắt vào tháng 7/2006, có trụ sở ở San Francisco với trên 25 văn phòng trên thế giới. Twitter phát triển rất nhanh, chỉ nội trong năm 2012 có trên 100 triệu người xử dụng, gởi 340 triệu lời nhắn tweets/ngày. Vào thời điểm tháng 5/2015, Twitter có trên 500 triệu người ghi danh, trong số này có khoảng trên 332 triệu người xử dụng tích cực được ghi nhận vào tháng 1/2016.
MẠNG XÃ HỘI FACEBOOK TRÊN THẾ GIỚI
Vào thời điểm tháng 11/2015, dân số thế giới có 7,26 tỉ người (7.259.902.243), trong số này có 3,37 tỉ (3.366.261.156) người xử dụng internet (46,4%), và 1,52 tỉ (1.515.204.150) người có tài khoản FB (20,9% thế giới, 45% người xử dụng internet) (2). Số người xử dụng FB phân phối như sau:
Bảng 1. Phân phối người xử dụng FB theo vùng và lợi tức ($US) mang đến FB cho mỗi đầu người xử dụng.
Theo Bảng 2, South Korea (Đại Hàn) có tỷ số dân (92,3%) xử dụng internet cao nhất thế giới, tiếp theo là Nhật (90,6%). Tại vùng Đông Nam Á, Singapore có tỷ số dân xử dụng internet cao nhất vùng (82,0%) kế tiếp là Malaysia (67,5%), Thái Lan (55,9%) và Việt Nam (50,1%) đứng hạng 4, Philippines (43%) hạng 5.
Về xử dụng FB, Singapore coi như dẫn đầu thế giới (63,5%). Việt Nam xử dụng FB thuộc loại có hạng trên thế giới (37,1%), hơn cả South Korea (32,7%) và Nhật (19,7%). Tại vùng Đông Nam Á, sau Singapore (63,5%) là Malaysia (59%), Thái Lan (55,9%), và Philippines (42,9%). Người Việt Nam xử dụng nhiều internet (50,1%) hơn Philippines (43%), nhưng xử dụng FB (37,1%) thua Philippines (42,9%) (Bảng 2).
Người Tàu Cộng Sản xử dụng FB thuộc loại ít nhất thế giới (1,4%) (chỉ hơn Bắc Hàn), vì bị chính phủ ngăn chận (blocked) từ tháng 7/2009 và thay thế bởi mạng xã hội Renren (trước đây có tên Xiaonei) do chính phủ kiểm soát. Ngược lại, 67,6% dân Hồng Kông, 55,6% dân Ma Cao xử dụng FB. Đài Loan có tới 76,9% dân số xử dụng FB.
Ở Bắc Hàn, chỉ có 0,03% dân số xử dụng internet (chỉ cán bộ cao cấp được phép), và cũng chỉ <0,03% dân số biết FB.
Bảng 2. Xử dụng FB ở Hoa Kỳ và Canada, và một số quốc gia Á Châu và Đông Nam Á (Theo Internet World Stats, tháng 11/2015).
AI XỬ DỤNG FACEBOOK ?
Pew Research Center thăm dò tại Hoa Kỳ vào tháng 9/2015 cho biết số bách phân (%) người xử dụng FB trong số người xử dụng internet như sau:
- 74% người xử dụng internet có xử dụng FB, trong số này 72% là phái nam, 76% là phái nữ.
- Lứa tuổi < 29 tuổi: 89%; Lứa tuổi 30-49: 82%; Lứa tuổi 50-64: 65%; Lứa tuổi >65 : 49%.
Kết quả thăm dò ở Hoa Kỳ cho thấy phái nữ xử dụng FB nhiều hơn phái nam, và người càng trẻ càng xử dụng nhiều FB (89%) hơn người lớn tuổi hay già quá 65 tuổi (49%).
Ngoài ra, các giai tầng xã hội như trình độ học vấn và lợi tức cá nhân không có ảnh hưởng đến xử dụng FB. Người ít học, hay nghèo, đều xử dụng FB ngang ngửa (72% và 75%) với người tốt nghiệp đại học hay người giàu có.
XỬ DỤNG FACEBOOK QUA INTERNET HAY ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG
Ngày nay, máy điện thoại di động thông minh (smart phone) trở nên phổ thông với các app FB trên điện thoại nên càng ngày người xử dụng FB trên điện thoại di động càng gia tăng. Tại Hoa Kỳ, 40% người có điện thoại di động (ở Mỹ gọi là cell phone) xử dụng mạng xã hội như FB. Giới trẻ, dân da đen, dân gốc Tây Ban Nha (Hispanics, như dân Mễ), giới học thức cao và giới giàu có đều dùng mạng xã hội trên điện thoại hơn các giới khác.
Bảng 3: Số phần trăm (%) người xử dụng mạng xã hội trên điện thoại di động (Thăm dò của cơ quan Pew Research Center trong thời gian từ 15/3 đến 3/4/2012 tại Hoa Kỳ).
TẠI SAO NHIỀU NGƯỜI THÍCH XỬ DỤNG FB ?
Theo thăm dò của cơ quan Pew Research Center:
- Xử dụng mạng xã hội càng ngày càng gia tăng để theo kịp mối quan hệ gần gũi của xã hội.
- FB được cho là mạng xã hội đáng tin cậy hơn.
- FB giúp sự quan hệ được gần gũi thân mật hơn.
- Người xử dụng Internet nhận được hỗ trợ nhiều hơn từ các mối quan hệ xã hội, trong số đó người xử dụng FB được sự hỗ trợ nhất.
- Người xử dụng FB dễ dàng tham gia vào các vấn đề chính trị hơn các mạng khác.
- FB cũng dễ hồi sinh, vực dậy các mối quan hệ đã bị “lắng im” hay “lãng quên”.
XỬ DỤNG HÌNH ẢNH, VIDEO
Theo định nghĩa, creator (người sáng tạo) là người tạo ra hình ảnh hay video rồi phát tán lên mạng, còn curator (người tái xử dụng) là người tìm thấy và lấy các hình ảnh, video này trên mạng để chuyển lại cho bạn bè (friends). Theo kết quả thăm dò, 56% người xử dụng mạng FB là creator hoặc curator, và 32% người xử dụng FB làm cả 2 nhiệm vụ vừa creator và curator.
TÌM BẠN
Vì FB có phạm vi rộng rãi mang tính chất bạn bè, đồng cảm, nên dễ dàng tìm và kết bạn hơn các mạng xã hội khác (LinkedIn chỉ trong phạm vi chuyên môn, nghề nghiệp). Bạn có thể làm quen rất nhiều bạn mới từ danh sách Friends của người (bạn) khác, nhiều hơn là bạn chia sẻ danh sách Friends của bạn cho các bạn khác trên mạng. Tóm lại, với FB bạn “nhận” thông tin nhiền hơn bạn “chia sẻ”.
CHỨNG TRẦM CẢM FACEBOOK
Một nghiên cứu của American Academy of Pediatrics (AAP) mới công bố cho biết ảnh hưởng nguy hại của các mạng xã hội, nhất là FB, lên tâm tính trẻ vị thành niên, mang tên “Facebook depression” (chứng trầm cảm Facebook). Chứng trầm cảm FB là một bệnh trạng do hậu quả xử dụng quá nhiều thời gian trên FB và sau đó tự cảm thấy không được thoải mái với các bạn trực tuyến. Hậu quả có thể gây ra sự lo lắng, cũng như xu hướng ham muốn tham gia vào các hoạt động rủi ro như lạm dụng thuốc nghiện ngập, quan hệ tình dục không an toàn hoặc những hành vi tự hủy hoại.
Nghiên cứu cho thấy chứng trầm cảm FB gia tăng 22% đối với lứa tuổi vị thành niên say mê chơi FB hơn 10 lần một ngày. Ngày nay, với 75% số thanh thiếu niên sở hữu điện thoại di động, nghiên cứu cho thấy phần lớn hành vi xã hội và tình cảm của nhóm trẻ này được phát triển trong lúc chơi FB trên Internet hay trên điện thoại di động. Cùng với chứng trầm cảm FB, nhiều nguy hiểm khác gia tăng thêm như hăm dọa, chọc phá trên mạng, hình ảnh và ngôn ngữ đồi trụy hay tiếp xúc với nội dung không phù hợp với tuổi thơ ngây đầy dẫy trên mạng. Nhiệm vụ của bậc phụ huynh là ngăn cấm trẻ em dưới 13 tuổi tham gia FB, và luôn luôn theo dỏi, giáo dục và hướng dẫn xử dụng FB một cách an toàn và hữu ích cho trí tuệ.
VÀI SỐ LIỆU VỀ FACEBOOK.
Sau đây là vài thống kê vào năm 2014 về FB:
- Thế giới có khoảng 1,55 tỉ người có tài khoản (account) FB. Trong số này có:
- 1,32 tỉ người login vào FB ít nhất 1 lần/mỗi tháng
- 829 triệu xử dụng FB hàng ngày.
- 399 triệu người chỉ xử dụng FB trên điện thoại di động một lần mỗi tháng.
- 1,07 tỉ người xử dụng FB trên điện thoại trên một lần mỗi tháng
- 654 triệu người xử dụng FB trên điện thoại mỗi ngày.
- Trung bình, mỗi người xử dụng FB 40 phút mỗi ngày
- Hàng ngày có khoảng 12 tỉ lời nhắn (message) qua FB
- 250 triệu người xử dụng FB messenger mỗi tháng.
- So với 6 tháng trước, lượt người xem video trên FB gia tăng gấp đôi.
- Hàng ngày người xử dụng tìm kiếm (search) khoảng 1 tỉ lần trên FB.
- Trong thời gian World Cup (từ 12/ 6 đến 13/7/2014) tổ chức ở Brazil, khoảng 1 tỉ người xử dụng FB hàng ngày, trong số này có 350 triệu người trao đổi đàm thoại qua FB, tạo khoảng 3 tỉ bình luận (comment), post, và likes.
- 80% các app trên iOS (của Apple) và Android dùng Facebook Login.
- Trong 3 tháng đầu năm 2014, người xử dụng FB chi tiêu 234 triệu $US để mua hàng hóa và quà tặng.
- Có khoảng 30 triệu doanh nghiệp và cơ quan xử dụng FB Fan Page, trong số này có 19 triệu doanh nghiệp xử dụng Fan Page cho điện thoại di động.
- Khoảng 1,5 triệu doanh nghiệp trả tiền quảng cáo trên FB.
- Giá quảng cáo trên FB ads năm 2014 gia tăng 122% so với năm trước (2013).
- Tổng lợi tức (total revenue) của FB năm 2015 là 17,938 tỉ $US, thu nhập ròng (sau khi trừ thuế và phí tổn, net income) là 3,688 tỉ $US. Twitter có thu nhập ròng năm 2015 chỉ 521,03 triệu $US.
- Doanh nghiệp trả tiền quảng cáo cho FB khoảng 2,66 tỉ $US trong quý 2 năm 2014, so với 2,27 tỉ $US trong Quý 1 trước đó.
- Lợi tức của FB đa số đến từ Hoa Kỳ và Canada (khoảng 1,175 tỉ $US) kế đến là Âu Châu (khoảng 757 triệu $US).
- Lợi tức FB trung bình tính trên đầu người xử dụng FB ở Hoa Kỳ và Canada là 6,44 $US/đầu người, so với 0,86 $US/đầu ngươi của phần thế giới còn lại (thời gian Quý 2 năm 2014).
- Lợi tức do dịch vụ quảng cáo điện thoại di động chiếm 62% so với các sản phẩm khác.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Highlights of the Pew Internet Project’s research related to social networking. http://www.pewinternet.org/fact-sheets/social-networking-fact-sheet/
2. Internet world Stats. http://www.internetworldstats.com/stats3.htm
3. Internet users in the world by regions November 1015 http://www.internetworldstats.com/stats.htm
4. Facebook users in the world 2015 - http://www.internetworldstats.com/facebook.htm
Reading, 2/2016