El Nino ảnh hưởng vào đời sống như thế nào
3/1/2016EL NIÑO ẢNH HƯỞNG VÀO ĐỜI SỐNG NHƯ THẾ NÀO
Trần Đăng Hồng, PhD
Các nhà khoa học đại đương cho biết là El Niño 2014-2016 hiện nay mạnh hơn El Niño 1997-1998 vốn được cho là khốc liệt nhất trong thế kỷ 20 (Hình 1).
Hình 1. So sánh nhiệt độ nước biển trên vùng xích đạo Thái Bình Dương trong El Niño hiện nay (ngày 27/12/2015) (bên trái) và El Niño khốc liệt 1997 (ngày 28/12/1997) (bên mặt). Màu đỏ càng đậm là càng nóng.
El Niño, theo các nhà khoa học, mang thiên tai đến hầu hết thế giới, nhưng cũng mang lợi ích cho một thiểu số vùng trên thế giới, bởi vì khô hạn ở nơi này thì cùng lúc gây mưa ở nơi khác.
Chính vùng nước ở xích đạo trung tâm Thái Bình Dương bị hâm nóng gây biến đổi khí hậu khắp thế giới (Hình 1). El Niño xuất hiện khi luồng gió Tây trên Thái Bình Dương yếu, và dòng hải lưu nước nóng chảy theo hướng đông hướng về Nam Mỹ mang theo mưa nhiều. Hậu quả là mưa nhiều ở Mỹ Châu, ngược lại Á Châu và Úc Châu khô hạn. El Niño cũng gây bão nhiệt đới lớn trên Thái Bình Dương, làm ảnh hưởng ở cả hai bờ Mỹ Châu và Á Châu.
El Niño có nghĩa là “Chúa hài đồng” theo ngôn ngữ Tây Ban Nha của giới ngư phủ nước Peru, vì hiện tượng mất mùa cá do nước nóng cùng với mưa bão xảy ra khoảng lể Giáng Sinh.
Luồng sóng nhiệt. Luồng sóng nhiệt (heat wave) là luồng khí nóng thái quá kéo dài vài ba ngày đến một tuần. Có hai loại sóng nhiệt, sóng nhiệt ẩm (high humidity heat wave) có nhiệt độ rất cao và ẩm thấp vào ban đêm, và sóng nhiệt khô gây khô hạn, héo rũ cây cối và nạn cháy rừng. Sóng nhiệt ẩm làm chết người già lớn. Cường độ sóng nhiệt tăng cường vào năm có El Niño làm chết hàng vạn người ở lục địa Ấn Độ, Pakistan trong mùa hè 2015. Năm có El Niño, sóng nhiệt gây chết cho người già xảy ra khắp thế giới, từ Á Châu, Úc Châu, Phi Châu, Mỹ Châu, tử vong dĩ nhiên nhiều nhất ở các nước nghèo đói.
Hình 2. Nạn nhân của sóng nhiệt ở Pakistan
Lũ lụt và bão tố. Lũ lụt và bão tố đều xảy ra vào tháng 12 và tháng 1 tại Nam Mỹ Châu, vì các tháng này là mùa hè ở Nam Bán Cầu, trong thời kỳ El Niño xuất hiện. Năm nay, trong dịp lể Giáng Sinh hàng chục ngàn dân cư phải di tản lên vùng cao vì mưa và lũ lụt khủng khiếp tại Paraguay, Uruguay, Brazil và Argentina. Ảnh hưởng lũ lụt do El Niño còn tác động tới bên kia bờ Đại Tây Dương, như lụt đã xảy ra ở các tỉnh miền Bắc nước Anh và Âu châu trong thời gian này.
Hình 3. Lụt tại Paraguay và tại Anh ngày Giáng sinh 2015
Cũng trong thời gian cuối tháng 12/2015, cuồng phong tornado tàn phá 5 tiểu bang phía nam Hoa Kỳ và bão Frank ở nước Anh.
Hình 4. Hậu quả của trận cuồng phong ngày 26/12/2015 tại thành phố Rowlett, Texas làm đổ ngả cột điện, cây cối, xe cộ, nhà cửa sau cơn mưa và cuồng phong.
Ở Á Châu, El Niño tạo ra những cơn bão nhiệt đới trong mùa hè và mùa thu. Trung tâm bão thành lập trên vùng biển xích đạo, tạo mưa lũ và bão lớn thổi vào vùng duyên hải Á Châu, nhất là Phi Luật Tân trong thời gian từ tháng 7 đến tháng 12, hoặc ở Nam Mỹ Châu. Ảnh hưởng xa hơn nữa, mưa lũ lụt xảy ra ở Ấn Độ và Pakistan. Bảo Haiyan (Hải Yến) là một trong những bão nhiệt đới khủng khiếp nhất lịch sử tàn phá một phần Đông Nam Á, đặc biệt Philippines vào đầu năm 2013.
Hình 5. Ba trận bão Kilo, Jimena và Ignacio, xảy ra trong ngày 2/9/2015 trên Thái Bình Dương (Hình NASA)
Hạn hán và mất mùa. El Niño làm hiện tượng gió mùa (monsoon) đến trễ, vì vậy mùa khô hạn kéo dài, gây hạn hán và mất mùa. Vùng bị ảnh hưởng nhất là Ấn Độ vì nông dân canh tác hoa màu dựa vào nước mưa, 2 phần 3 đất canh tác ở Ấn Độ không có hệ thống dẫn nước tưới. Các nghiên cứu ở Ấn Độ cho biết nếu lượng nước mưa trong mùa canh tác giảm 5% so với bình thường thì năng xuất cây trồng giảm 10%.
Hình 6. Hạn hán trên đồng lúa tại Morigoan tỉnh Assam, Ấn Độ. và cánh đồng bắp ở Phi châu
Ngoài Ấn Độ và Pakistan, vùng bị ảnh hưởng hạn hán trầm trọng do El Niño gây ra năm 2015 là vùng Cebu của Philippines dân thiếu cả nước sinh hoạt. Tương tự nhiều vùng ở Mã Lai phải hạn chế nước sinh hoạt vì hạn hán kéo dài 18 tháng.
Tại vùng Đông Nam Á, như ở đồng bằng Cửu Long Việt Nam, El Niño gây hạn hán làm thiếu nước tưới trên kinh rạch, đồng thời nước mặn xâm nhập sâu vào nội địa. Vì mùa màng thất bát, giá thực phẩm gia tăng, làm xáo trộn xã hội, có thể gây bất ổn xã hội hay mầm mống chiến tranh như thường thấy ở Châu Phi.
Trong năm 2015, tổng sản lượng nông phẩm ở Nam Mỹ giảm 15% so với 2014 vỉ do hạn hán và lụt.
Các loại hoa màu như bắp. lúa nước, lúa mì bị giảm năng xuất nhiều do hạn hán, chỉ có đậu nành ít bị ảnh hưởng hay có thể gia tăng năng xuất chút ít nếu hạn hán xảy ra trễ. Hạn hán do El Niño gây ra năm 2007 làm giá nông phẩm thế giới gia tăng năm 2008 gây nên bất ổn xã hội ở Ai Cập, Camerron và Haiti. Nghiên cứu của Columbia University New York, cho biết 50 trong số 250 xung đột trên thế giới trong thời gian 1950 và 2004 là do El Niño, có lẻ là vì mùa màng thất bát, thất nghiệp gia tăng và tâm lý bạo lực khi trời nóng.
Cháy rừng. Năm có El Niño, các luồng sóng nhiệt cùng với hạn hán gây cháy rừng ở Australia, Indonesia, vùng tây nam Âu châu (nhất là Spain) và vùng Tây Hoa Kỳ như California.
Hình 7. Hồ Lake Hume cạn kiệt nước và nạn cháy rừng ở Australia năm 2007
Thất mùa cá biển ở Nam Mỹ. El Niño 1997-1998 gây thất mùa đánh cá biển tới 80% bởi vì cá di cư đến vùng biển khác có nhiệt độ nước mát hơn.
Chết san hô ở Địa Trung Hải và Thái Bình Dương vì nhiệt độ nước biển vượt quá nhiệt độ chịu đựng sinh tồn của loài sinh vật này.
Tuy mang lại nhiều tai ương cho phần lớn thế giới, El Niño ngược lại là cứu tinh của vùng California Hoa Kỳ vì vùng này là vùng khô hạn kinh niên. El Niño mang mưa đến vùng này, làm đầy các hồ chứa nước, và dâng cao mực nước ngầm trong đất. Nền nông nghiệp và chăn nuôi của tiểu bang California phồn thịnh là nhờ nước mưa của El Niño mang đến.
Reading, đầu năm 2016